Het was een mooie dag ergens in mei. Ik zie mij nog zitten op mijn balkonnetje; een jonge psychiatrisch verpleegkundige die maar niet kon genieten van de warmte van de zon. Ik was net thuis van mijn werkdag, verward en verdrietig. Dit omdat een tijdelijke leidinggevende had aangegeven dat ik te weinig inlevingsvermogen liet zien. Dit werd aan mij teruggegeven als een “aandachtspunt” en daarmee was de kous af. Nog nooit had ik kritiek hierover gehad. Ik herkende mijzelf hier ook niet in. Het hakte er enorm in. De dagen én nachten daarna piekerde ik hier nog over. Het liet mij niet los.
Kritiek raakt ons
Of het nu gaat om een losse opmerking van een onbekende of dat je negatieve feedback krijg van je manager. Kritiek raakt ons. Het verwart ons. We kunnen er behoorlijk mee bezig zijn, meer dan we eigenlijk willen. Het kost ons energie. Hoe komt het dat kritiek ons zo diep raakt? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat we kritiek en negatieve feedback beter naast ons neer kunnen leggen?
Kritiek en feedback zijn thema in mijn werk
Op dat balkonnetje in de zon dacht ik niet na over waarom dit mij zo raakte. Ik wist alleen dat dit veel met mij deed. En ik had op dat moment graag willen weten hoe ik hier mee om moest gaan. Ik wilde vooral van dat rotgevoel af, van die knoop in mijn maag. Nu is dit thema met regelmaat onderwerp van gesprek tijdens gesprekken met mijn cliënten. Kritiek en negatieve feedback raakt ons. Hoe komt dat? Waarom raken we zo van slag hiervan? Ik vond het tijd om mij hierin meer te verdiepen.
Welke factoren bepalen in welke mate kritiek en feedback ons raakt?
Niet alle kritiek of feedback komt even hard binnen. Hoe dat komt? Er zijn bepaalde factoren die bepalen of kritiek ons in meer of mindere mate raakt.
- De kritiek die je krijgt versterkt en bevestigt je eigen twijfel of het negatieve beeld wat je over jezelf of je eigen kunnen hebt.
- Je hebt je best gedaan, je intentie is goed en dan krijg je negatieve feedback. Je voelt je niet gezien en begrepen in jouw intentie.
- De persoon die kritiek geeft, is belangrijk voor jou of heeft veel invloed op jou (denk aan je manager).
- De intonatie; Hoe iemand zijn of haar feedback brengt, heeft invloed op hoe dit ons emotioneel raakt.
- Perfectionisme, faalangst en/of een negatief zelfbeeld; Als je perfectionistisch bent en/of een negatief zelfbeeld hebt, dan twijfel je vaak aan jezelf en je kunnen; Doe je het wel goed genoeg? Dit maakt dat kritiek je dieper raakt. Je bent hier meer kwetsbaar voor.
- Op het moment dat je je meer kwetsbaar, moe of emotioneel voelt, raakt negatieve feedback en kritiek je meer.
Feedback en Feed Forward
Maar goed, dit is nog steeds niet het antwoord op waarom kritiek ons in de basis zo raakt. Tijdens één van mijn workshops (“Krachtig omgaan met Kritiek”), sprak één van de deelneemsters over “Feed Forward”. Dit gaat over complimenten geven en dat je kwaliteiten en je goede intentie worden benadrukt in plaats van waar je nog aan moet werken. Het idee sprak haar aan en mij nu ook. Ik ben eens wat informatie op gaan zoeken hierover. Tijdens het lezen van wat informatie vond ik het antwoord op mijn vraag: “Kritiek en feedback; Waarom raakt het ons zo?”.
Het effect van kritiek en negatieve feedback op ons brein
Ik las dat er recente inzichten zijn in de werking van ons brein. Kritiek en negatieve feedback gaan over jou, jouw gedrag en/of wie jij bent. Hier haal je een bepaalde zekerheid uit. Je intentie is goed en je gedrag heeft je gebracht waar je nu bent. Je denkt goed bezig te zijn. Commentaar hierop brengt je van je stuk en voelt bedreigend aan. In één keer ben je een stuk zekerheid kwijt.
Dit voelt als een bedreiging en om deze reden maakt ons lichaam stresshormonen aan. Negatieve feedback en kritiek veroorzaken dus een stressreactie in ons lichaam. We worden angstig, misschien wel boos. Je kruipt weg of je kiest voor de aanval. Aanval is immers de beste verdediging. Het veilige gevoel is weg. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat negatieve feedback en kritiek dezelfde werking op je brein hebben als fysieke pijn. Geen wonder dat dit ons raakt! De stressreactie in je lichaam belemmert je in je probleemoplossend vermogen en creatief denken, in samenwerken en in het nemen van afgewogen beslissingen. Dit houdt ons tegen om op een constructieve manier met kritiek en negatieve feedback om te gaan.
Complimenten in plaats van kritiek
Complimenten hebben een heel ander effect op ons brein. We maken dopamine aan, wat ervoor zorgt dat we beter gaan presteren en ons goed voelen. Ons wordt een veilige basis en een positieve omgeving geboden. De nadruk wordt gelegd op het positieve, op jouw kwaliteiten, je positieve intentie of momenten waarop je jouw kwaliteiten laat zien. Dus kort door de bocht; Geen kritiek en negatieve feedback, maar complimenten en jouw functioneren positief benaderen kan een mooie oplossing zijn. Helaas is dit niet de realiteit van alledag.
Hoe kun je ervoor zorgen dat kritiek en feedback je niet meer zo raakt?
Nooit meer kritiek of negatieve feedback krijgen; Helaas is dat niet zo simpel. In de supermarkt of in het verkeer krijg je nog steeds kritiek. Je moeder vindt dat je je kinderen niet op de juiste manier opvoedt en tijdens je beoordelingsgesprek gaat het nog steeds over aandachtspunten en niet over jouw kwaliteiten. Je vraagt je af of jouw manager jouw kwaliteiten wel goed in beeld heeft. Tja, en hoe kunnen we er dan voor zorgen dat dit je allemaal niet meer zo raakt? Dit kun je doen door er op een andere manier naar te gaan kijken. Door er even afstand van te nemen en zo alles in de juiste proporties te gaan zien.
Afstand nemen is belangrijk om op een rustige manier met kritiek en negatieve feedback om te gaan. Want is het wel kritiek? En wat vind jezelf? Ben je het wel mee eens met wat over jou gezegd wordt? Hoe komt het toch dat je voor waar aanneemt wat een ander zegt over jou, maar aan je eigen beoordeling en intentie twijfelt? En over intentie gesproken, is degene die kritiek geeft wel zo zuiver in zijn of haar intentie?
Hoe je afstand neemt kan ik met jou bespreken in de eenmalige training “Krachtig omgaan met Kritiek”. Deze kun je individueel doen (duur 1,5 uur) of in een kleine groep hier in mijn praktijk of in een kleine of grotere groep op het werk. Je kunt je met een groep aanmelden voor een groepstraining of in je eentje voor een individuele training.
Update 28-04-2023: Deze workshop is niet meer actueel en krijgt een update zodat het weer voldoet een de laatste ontwikkelingen en inzichten! Ook ga ik deze workshop online via een groeps- of indiviudeel webinar geven. Op de hoogte gehouden worden? Stuur mij een bericht.
Neem gerust contact op voor de mogelijkheden! Ik neem je mee in een stappenplan waardoor je krachtig met kritiek om kunt gaan.
Ik ben Roos Streumer (1973). Door het schrijven van artikelen wil ik jou inspiratie en tips geven zodat jij meer uit je dag en nacht kunt halen.
In het dagelijks leven werk ik met veel plezier in mijn praktijk in Amstelveen waar ik stress en burn-out counselling, psychosociale therapie, slaap-coaching en ontspannende massages bied.
Wil je geen enkel artikel missen? Schrijf je dan in voor Mentaal Magazine. Of volg mij op Facebook, LinkedIn of Instagram.
Heb je vragen over dit artikel of vragen of interesse in mijn begeleiding? Stuur gerust een mail naar: info@mentaalonderhoud.nl of gebruik het contactformulier.