Tijdens de maanden juni, juli en augustus 2016 heb ik mij beziggehouden met het afnemen van interviews en enquêtes met professionals binnen zorg & welzijn en professioneel begeleiders over het thema werkdruk en stress. Ik heb met 7 professionals uitgebreid gesproken en 27 professionals hebben de enquête ingevuld. Hieronder heb ik mijn bevindingen omschreven. Dit is uiteraard niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, maar op de ervaringen van deze professionals. Juist deze ervaringen zijn voor mij en mijn werk enorm waardevol, 34 vrouwen hebben mij een blik gegund in hun ervaringen op de werkvloer.
Over werkdruk, personeelstekort en ziekteverzuim
Over het algemeen wordt er gesproken over een hoge werkdruk, bij de ene respondent is dit hoger dan bij de ander. Er wordt over “pieken en dalen” gesproken. Als grote veroorzaker wordt het personeelstekort (in verband met bezuinigingen) en een hoog ziekteverzuim genoemd. Dit zorgt voor onderbezetting wat maakt dat veel meer gedaan moet worden in dezelfde tijd met vaak invalkrachten die weinig of niet bekend zijn met de afdeling en zorg- hulpvragers.
Hoe dit wordt opgelost vanuit de organisatie wordt verschillend ervaren, alhoewel de tendens is dat men het maar op de werkvloer moet oplossen. Zeker als het om zelfsturende teams gaat. “Er wordt verwacht dat je wel weer een extra dienstje neemt, wat dan ook gebeurt. Dan wel een beetje met een “rug tegen de muur”- gevoel, want hoe moet het anders opgelost worden op de korte termijn?” Ook de administratieve rompslomp wordt genoemd als veroorzaker van werkdruk. Dit kost tijd en gaat ten koste van de tijd die er voor de cliënten/ bewoner is.
Over betrokkenheid, communicatie en regelmogelijkheden
Vooral in de persoonlijke interviews komt naar voren dat betrokkenheid, gehoord worden en serieus genomen worden door het management, ontzettend belangrijk wordt gevonden. Op sommige werkplekken gaat dit uitstekend en is de werkdruk daardoor verhapstukbaar. Op andere plekken ervaren de medewerkers dit niet en wordt dit als een enorm gemis beschouwd.
De communicatie kan absoluut beter en wordt ook gezien als heel belangrijk in het omgaan met werkdruk en het werkelijk zien van het personeel. Vooral de openheid om te zeggen wat op het hart ligt wordt nog wel eens gemist. “Mijn leidinggevende heeft maar weinig begrip voor de werkdruk die wij hebben”, geeft één van de respondenten aan, “zij zegt tegen ons dat zolang wij een kop koffie kunnen drinken en wat kunnen eten er geen sprake is van werkdruk”.
Wat opvallend is, is dat de ruimte waarin professionals zelf besluiten mogen nemen en zaken mogen regelen (regelmogelijkheden) enorm afhangt van het opleidingsniveau die aan hun functie hangt. Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe meer ruimte zij krijgen. En hoe meer ruimte hierin is, hoe groter de tevredenheid hierover. Respondenten met een lager opleidingsniveau geven aan dat zij ook meer ruimte hierin willen hebben, maar deze niet krijgen. Dit levert een gevoel van afhankelijkheid en een gevoel van niet voldoende gewaardeerd worden op, wat weer voor stress zorgt.
Over samenwerking, sfeer en kliekvorming
De meeste respondenten zijn positief wat betreft het team waar zij in samenwerken en hoe zij als team omgaan met werkdruk. Er wordt goed voor elkaar gezorgd en op elkaar gelet. Ook wordt veel met elkaar en voor elkaar opgevangen. “Dit is ook een valkuil” wordt aangegeven, “hierdoor ziet het management niet dat er eigenlijk een probleem is, want wij lossen het zélf wel op. Maar het is vaak allemaal zo korte termijn, dat we het gevoel hebben dat we weinig keuze hebben”.
Helaas ervaart niet iedereen het team als veilige thuishaven tijdens periodes van hoge werkdruk. De houding van één of meerdere teamleden kan een negatief effect hebben op de sfeer binnen het gehele team. Ook groepsvorming (kliekvorming) blijkt een negatieve impact op de sfeer te hebben “Er is kliekvorming, maar binnen die kliekjes “naaien” ze elkaar nog als het moet. Ik vind het niet vreemd hoor; Als de spanning hoog oploopt gaat ieder voor zichzelf, iedereen staat op overleven”.
Terwijl de ene respondent aangeeft dat de bezuinigingen de schuld zijn van de ervaren werkdruk en zij hier geen invloed op hebben, wordt door een enkeling aangegeven dat het echt bij haarzelf ligt “De stress die ik heb doe ik mijzelf aan door teveel werkzaamheden aan te pakken. Door grote betrokkenheid en zelfsturing ligt overbelasting altijd op de loer, al stimuleert ons management om kritisch te blijven over de balans tussen werk en privé”.
Over loslaten, grenzen stellen en “accepteren dat goed echt goed genoeg is”
Het is lastig om aan de omstandigheden iets te doen. Bezuinigingen worden gewoon doorgezet en ziekmeldingen houd je, mede door de toch al bestaande onderbezetting, niet tegen. Ook de hulp- en zorgvraag wordt steeds zwaarder…kortom, er moet keihard worden gewerkt. Wat zou je aan jezelf kunnen veranderen om beter met stress en werkdruk om te kunnen gaan?
“Ik zou beter willen loslaten”, wordt veel genoemd. Opvallend is dat veel antwoorden enorm op elkaar lijken. Bijna iedereen wil minder onzeker zijn, meer energie ervaren en zich minder opgejaagd voelen. Ook de balans tussen thuis en werk lijkt nog wel eens zoek te zijn. Perfectionisme wordt opvallend vaak genoemd, zeker als het gaat over het voldoen aan wat men verwacht (prestatiedruk); “Voor mijn burn-out conformeerde ik mij aan mijn omgeving, ik was daar enorm op gericht. Nu geef ik mijn grenzen aan en houd ik in de gaten wat ik nodig heb”. Ook een hoge betrokkenheid met het werk en een hoog verantwoordelijkheidsgevoel wordt een aantal keer benoemd “Ik wil mij de dingen niet zo persoonlijk aantrekken en sterker in mijn schoenen staan. Ik wil ook leren hulp aan te nemen”.
Een enkele keer wordt de eigen houding binnen het team benoemd “Ik wil meer een positieve houding overdragen op mijn collegae in plaats van de negatieve houding van hen over te nemen”. Ook openheid wordt een keer benoemd in een uitgebreid interview “Ik wil eigenlijk meer open zijn, ook naar mijn collegae die ik minder aardig vind. Ik verwijt mijn collegae altijd dat zij meer open moeten zijn, maar eigenlijk ben ik naar hen toe zelf hartstikke gesloten. De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet”.
Over “nee” zeggen, schuldgevoelens en de ander niet willen teleurstellen
Dat professionals binnen deze sector en mensen die voor mensen werken betrokken zijn en zich hier enorm verantwoordelijk voelen, dat is geen nieuws voor mij. Zowel in de enquête als tijdens de interviews heb ik gevraagd welke (hulp-)vraag men antwoord wil hebben van een counsellor of therapeut. Ik kreeg opvallend vaak antwoorden die met de keerzijde van betrokkenheid en verantwoordelijkheidsgevoel te maken hebben. “Ik wil steviger in mijn schoenen staan en nee leren zeggen” en “Ik wil beter voor mijzelf opkomen en “nee” zeggen zonder mij steeds schuldig te voelen”.
Veel van deze vragen gaan over weerbaarheid/assertiviteit, veerkracht en zelfvertrouwen. Het gaat over grenzen aangeven, meer zelfvertrouwen ontwikkelen, het leren loslaten, de lat minder hoog leggen en werken aan een beter zelfbeeld. “Hoe kan ik mijzelf staande houden tijdens stress en onzekere periodes. Hoe kan ik omgaan met collegae als zij mij naar beneden halen of hoe kan ik “nee” zeggen zonder dat het bij mij voelt alsof ik iemand teleurstel?”, geeft één van de respondenten aan.
Over balans, rust in je hoofd en dominante collegae
Ook de balans leren vinden tussen privé en werk, prioriteiten leren stellen en omgaan met prestatiedruk wordt regelmatig genoemd. “Ik zou graag willen leren hoe ik alles beter kan leren verdelen in het leven, dus tussen privé en werk. Ik wil hierdoor namelijk meer “rust in mijn hoofd” bereiken. Hierdoor zal ik vrolijker zijn, meer open zijn en ook genoeg energie over hebben om leuke dingen te doen. Daar kom ik nu niet aan toe, want doordat ik moe ben slaap ik heel veel als ik niet aan het werk ben. Wisseldiensten helpen mij hier ook niet echt bij, maar daar valt niet zoveel aan te doen”.
Een aantal respondenten benoemt ook dat zij ondersteuning willen bij het leren van gesprekstechnieken om de communicatie met overheersende en dominante collegae en/of leidinggevenden te verbeteren. “Ik klap steeds dicht”, geeft één van de professionals aan “en ik weet dan niet wat ik moet zeggen. Ik laat dan weer zo over mij heen lopen. Ik zou graag willen leren hoe ik hier goed mee om kan leren gaan”.
Over mij en wat ik met al deze antwoorden ga doen
En wie ik ben? Ik ben Roos Streumer en sinds 2012 ben ik counsellor/ psychosociaal therapeut. Ik heb een eigen praktijk in Amstelveen waar ik met regelmaat mensen begeleid die werkzaam zijn binnen de sector zorg & welzijn en (sociale) dienstverlening. Cliënten, over het algemeen vrouwen, die tegenover mij plaats nemen, hebben allemaal één ding gemeen “het gericht zijn op het welzijn van de ander, waardoor zij hun eigen welzijn nog wel eens uit het oog verliezen”.
Door mijn eigen ervaring als Ggz verpleegkundige en later als trajectbegeleidster en re-integratiecoach heb ik een grote affiniteit met dit werkveld. Ik heb enorm veel respect voor het harde werken, hoe hulp- en zorgvragers centraal worden gesteld en hoe betrokken en gepassioneerd zij zijn over hun werk. Maar ik zie hier ook de keerzijde van en door mijn eigen ervaring weet ik hoe belangrijk het is om goed voor jezelf te blijven zorgen, ook op mentaal vlak. Er wordt veel van deze professionals verwacht. In (maatschappelijke) discussies gaat het altijd over het welzijn van de hulp- en zorgvragers, maar zelden over het welzijn van de hulp- en zorgverlener.
Als counsellor en ervaringsdeskundige wil ik hier dolgraag een positief steentje bijdragen aan het welzijn van deze mooie, hardwerkende groep professionals. Ik heb geen idee hoe ik dit wil doen. Mocht je een idee hebben, laat het mij dan weten! Ik ben als eerste dankbaar voor alle vrouwen die mij een kijkje hebben laten nemen in hun keuken, en vooral de keerzijde daarvan. Dit komt hoe dan ook altijd van pas in mijn werk.
2017: Inmiddels heb ik, naast mijn reguliere werk in mijn praktijk, mij al mogen inzetten voor zorgprofessionals. Ik heb onder andere workshops over stress hantering en het voorkomen van een burn-out aan artsen in opleiding tot specialist mogen geven.
Nog wat opvallende cijfertjes
Wist je dat…
- Bijna iedereen het werk doet om iets voor een ander te kunnen betekenen (63%)?
- Ongeveer 37% moeite heeft om zich ziek te melden als zij daadwerkelijk ziek zijn?
- 40, 7 % moeite heeft om grenzen aan te geven en 44,4% het idee heeft “achter de feiten aan te hollen”?
- 33,3% het claimende en veeleisende gedrag van de zorg- en hulpvragers moeilijk vindt om mee om te gaan?
- Dat 37% hun financiële mogelijkheden als reden opgeeft om geen psychosociale hulp/coaching in te schakelen? Zij hebben het geld gewoonweg niet.
- En dat 29,6% er gewoonweg geen tijd voor heeft. Gelukkig heeft 25,9% geen hulp nodig!
- 77,8 % van de respondenten het als een voordeel ziet als hun counsellor of therapeut zélf als zorg- en hulpprofessional op de werkvloer heeft gewerkt?
- Gelukkig 77,8 % zo gezond mogelijk eet als vorm van goede zelfzorg!
- Slechts 3,7% regelmatig intervisie/supervisie krijgt…
En wist je…
- Dat 1 van de geïnterviewde professionals een goede boekentip heeft gegeven: “De wet van de vuilniswagen” van David J. Pollay.
- Dat iedere vrouw die heeft meegewerkt en tip/advies heeft gegeven voor al haar collegae binnen de sector zorg & welzijn? Lees deze 31 tips hier!
- En dat 51,9% aangeeft haar eigen advies meestal opvolgt!
Ik ben Roos Streumer (1973). Door het schrijven van artikelen wil ik jou inspiratie en tips geven zodat jij meer uit je dag en nacht kunt halen.
In het dagelijks leven werk ik met veel plezier in mijn praktijk in Amstelveen waar ik stress en burn-out counselling, psychosociale therapie, slaap-coaching en ontspannende massages bied.
Wil je geen enkel artikel missen? Schrijf je dan in voor Mentaal Magazine. Of volg mij op Facebook, LinkedIn of Instagram.
Heb je vragen over dit artikel of vragen of interesse in mijn begeleiding? Stuur gerust een mail naar: info@mentaalonderhoud.nl of gebruik het contactformulier.